DOÄžUM ÇANTASI
GebeliÄŸinizin son ayına girdiÄŸinizde, artık doÄŸum için bir takım hazırlıklar yapmanız gerekmektedir.
Daha önceden hazırladığınız çantanızda sizin ve bebeÄŸinizin ihtiyaç duyacağı ÅŸu malzemeler bulunmalıdır:

Sizin için: 2 adet gecelik (pijama deÄŸil),iç çamaşırı, terlik, yüz havlusu, çorap, tarak, hasta bezi (eczanelerde bulabilirsiniz), deodorant,diÅŸ fırçası ve diÅŸ macunu.

BebeÄŸiniz için: Zıbın, baÅŸlık, bebek battaniyesi, bebek havlusu, çocuk bezi, biberon ve mama. Kordon kanı alınacaksa,ilgili malzemeyi beraberinizde getirmeyi unutmayın.

Ayrıca fotoÄŸraf makinesi ve varsa video kameranız da yanınızda bulunsun. Deneyimli yakınlarınızın önereceÄŸi malzemeleri de çantanıza ekleyebilirsiniz.

DoÄŸum yapacağınız kliniÄŸi daha önceden görün; bu sayede nasıl bir yere gideceÄŸinizin ve nasıl karşılanacağınızın tedirginliÄŸinden kurtulmuÅŸ olursunuz.

EÄŸer bu hazırlıklarınız tamamsa, doÄŸum baÅŸladığında neler yapacağınızı eÅŸinizle önceden planlayın. ÖrneÄŸin, doÄŸuma giderken beraberinizde götüreceÄŸiniz kiÅŸiyi, hastaneye nasıl ulaÅŸacağınızı, evdeki çocuÄŸunuzu kime bırakacağınızı planlayın.

DOÄžUMUN RÄ°SKLERÄ° NELERDÄ°R

Günümüzde gebelik ve doÄŸumda anne ölümü nadirse de bebeklerin kaybı görülebilir. Annenin ve bebeÄŸin saÄŸlığı için gebeliÄŸin ilk döneminden baÅŸlayarak gebelik kontrollerine gidilmesi, kontrollerin düzenli ve yeterli sayıda olması, doÄŸumun iyi koÅŸullarda yapılması ve yenidoÄŸan bebek bakımının yeterli düzeyde olması gereklidir. Bu ÅŸekilde tehlikeler azaltılır, ancak yine de tümüyle ortadan kalkmaz. Anne açısından en önemli riskler; kanama, tansiyon yükselmesi ve mikrop bulaÅŸmasına baÄŸlı iltihaplanmadır. DoÄŸum normal ilerlerken, meydana gelebilecek en ufak bir deÄŸiÅŸiklik bile ölümle sonuçlanmasa da anne için tehlike oluÅŸturabilir. Bebek için ise en önemli tehlikeler; oksijensiz kalma, erken doÄŸum ve mikrop bulaÅŸmasıdır.
Hastanelerdeki doÄŸumhanelerde istenmeyen durumlarla karşılaÅŸmamak ve karşılaşıldığında gerekli giriÅŸimleri yapmak için araç ve gereçler ile bunları kullanacak eÄŸitilmiÅŸ kiÅŸiler bulunduÄŸundan, hastane doÄŸumları daha güvencelidir.

NEDEN DÄ°KÄ°ÅžLÄ° DOÄžUM OLUYOR

Bebek anne rahminden dışarıya doÄŸru ilerlerken doÄŸum kanalı başın çıkışı için yeterince gevÅŸemeyebilir. Dokuların yırtılacak kadar gerilmesine yol açan bu durum en çok ilk doÄŸumlarda görülür. Bu gerilme sonucu kendiliÄŸinden oluÅŸacak yırtıklar derin olabilir ve onarılması güçtür. Böyle istenmeyen bir yırtığa neden olmamak için doktorlar dokuyu korumak amacıyla çıkış bölgesini düzenli ve tamiri kolay olacak bir ÅŸekilde keserler sonra dikerler. DikiÅŸ iplikleri kendiliÄŸinden erir alınmaları gerekmez. Temiz tutulduÄŸunda kesik yeri bir - iki hafta içinde iyileÅŸir.
AÄžRISIZ DOÄžUM (EPÄ°DURAL ANESTEZÄ°)

DoÄŸum aÄŸrısını tamamen ortadan kaldırmak mümkündür.Ancak her tıbbi giriÅŸimde olduÄŸu gibi epidural anestezinin de yan etkileri ve riskleri vardır.Epidural anestezinin baÅŸlıca amacı doÄŸum aÄŸrılarını tamamen ortadan kaldırmak veya en azından azaltmaktır.
Bir anestezi uzmanı tarafından gerçekleÅŸtirilen bu giriÅŸimin amacı rahim kasılmaları ve bebeÄŸin doÄŸum kanalında ilerlemesinden doÄŸan aÄŸrı duyusunu engellemektir .Bu teknikte yalnızca “AÄžRI” duyusu kalkar.” DOKUNMA duyusu kalkmadığı için hasta olup bitenleri doÄŸum esnasında aÄŸrı duymadan yaÅŸayacaktır. Annenin normal doÄŸumda ıkınma ve stresi ile tüketeceÄŸi oksijen bu teknikle azaltılmakta, daha iyi ve düzenli solunumla annenin oksijeni arttırılarak stres ve etkilerinin de bastırılmasıyla; doÄŸacak bebek için daha iyi bir ortam yaratılmaktadır. TekniÄŸe uygun yapıldığında doÄŸumun normal seyrine etkisi olmayan bu yöntem, bazı merkezlerde rutin olarak uygulamaya konulmakta, hastalar tarafından da ilgi görmektedir.Ä°stenmeyen etkiler açısından genel anesteziye göre oldukça güvenli bir yöntemdir.

Epidural anestezinin kullanımı annenin doÄŸum esnasında aşırı yorulmasını engelleyerek doÄŸum sonrasındaki iyileÅŸme ve toparlanma süresini de kısaltmaktadır. Günümüzde hemen her doÄŸumda kullanılması gereken bu iÅŸlem öncesinde iÅŸlemi gerçekleÅŸtirecek anestezi doktoru ile görüÅŸmekte ve muayene olmakta fayda vardır. Böylece epidural anesteziye engel olabilecek durumları önceden tespit etmek mümkün olabilmektedir. Özellikle hipertansiyon, kalp hastalığı, sara gibi durumlarda epidural anestezi doÄŸum esnasındaki aÄŸrıya baÄŸlı tansiyon deÄŸiÅŸikliklerini veya krizleri engellemektedir.
DoÄŸumun sezaryana dönmesi durumunda ise bu iÅŸlem sezeryan operasyonunu yapmak içinde kullanılabilir. Böylece acil ÅŸartlarda yapılacak bir genel anestezinin getireceÄŸi handikaplardan sakınmakta mümkün olabilmektedir.Epidural anestezinin doÄŸumun hangi aÅŸamasında yapılacağı deÄŸiÅŸmekle birlikte genel olarak rahim aÄŸzı açılmaya baÅŸlayıp 4 cm kadar geniÅŸledikten sonra uygulanmaktadır. Ancak doÄŸumun baÅŸladığından emin olunduÄŸu durumlarda epidural kateteri yerleÅŸtirip ilacın verilmesinin rahim aÄŸzının durumuna göre daha sonra yapılması mümkündür. DoÄŸumdan sonra 2-3 saat içinde epidural anestezinin tüm etkileri ortadan kalkmaktadır.

Ä°STENMEYEN ETKÄ°LER: Hipotansiyon (tansiyon düÅŸmesi), bulantı, baÅŸ dönmesi, nabızda yavaÅŸlama, ısı düÅŸmesi ve titreme, bel kası gevÅŸeme ve iÄŸnenin bazen lif zedelemesiyle geçiçi olan bel aÄŸrısı meydana gelebilir. Bunlar düzeltilebilen, ciddi olmayan yan etkilerdir. TekniÄŸine uygun yapılan “epidural anestezide” BAÅž AÄžRISI beklenen bir durum deÄŸildir.
Kullanılan anestezi maddesinin dozu çok düÅŸük olduÄŸundan bu anestezik maddenin bir kısmı plasentadan geçse de bebek üzerinde bir etki yaratmaz. Aynı ÅŸekilde kullanılan anestezi ilaçlarının dozunun çok düÅŸük olması nedeniyle bu ilaçların anne sütüne geçen kısmı bebeÄŸi etkilemeyecek dozdadır.

DOÄžUMUN EVRELERÄ°

DOÄžUMUN 1 . EVRESÄ°

Gebelik boyunca kapalı olan rahim aÄŸzının bebeÄŸin doÄŸabilmesi için kasılmaların yardımıyla tam açılmasına (10 cm) kadar geçen süredir. Bu evre doÄŸumun en uzun evresidir (yaklaşık 8-10 saat). Ancak gebe kadının sancılarını fark etmesinden çok önce kasılmalar baÅŸladığından ve bazı gebelerin aÄŸrı eÅŸiÄŸi yüksek olduÄŸundan, gebe sancısını fark ettiÄŸinde bu evrenin bile sürmesini geçirmiÅŸ olur. Bu dönem pasif ve aktif dönem olarak ikiye ayrılır.

a.Pasif dönem: DoÄŸumun ve birinci evrenin en uzun süren dönemdir. Bu dönemde aÄŸrılar seyrek ve daha hafiftir. Bu dönem ilk doÄŸumu olan gebelerde daha uzun sürer. Birkaç saatten bir iki güne kadar sürebilir. Bu dönemde eÄŸer baÅŸka bir belirti yoksa hastaneye gitmek gereksizdir.

b.Aktif dönem: Rahim aÄŸzı yaklaşık 3 cm açıklığa ulaÅŸtıktan sonra baÅŸlayan dönemdir. Bu dönemi kadın, aÄŸrılarının sıklaÅŸmaya ve ÅŸiddetinin artmaya baÅŸlamasıyla fark eder. Bu dönemde aÄŸrılar yaklaşık 5 dakikada bir gelmeye baÅŸladıktan sonra hastaneye gidilmelidir. Ancak bu dönemde suyun fazla gelmesi, ne olursa olsun kanamanın olması ya da normal olmayan herhangi bir durum fark edildiÄŸinde aÄŸrıların sıklığına bakılmaksızın hemen hastaneye gidilmelidir.

Birinci evrenin sonuna doÄŸru yani rahim aÄŸzı 8-9 cm açıldığında sancılarla birlikte gebe kadın ıkınma da hisseder. EÄŸer doÄŸumu yaptıracak hekim izin verirse kadın ıkınabilir. Vaktinden önce ıkınma doÄŸumu uzatabilir.

DOĞUMUN 2.EVRESİ VE IKINMA TEKNİĞİ

Rahim aÄŸzının tam açılmasından bebeÄŸin doÄŸumuna kadar geçen süredir. Bu süre yarım ile iki saat arasındadır. Bu dönemde kadının kuvvetle ıkınması süreyi kısaltır. Ikınma, tekniÄŸe uygun olursa etkilidir. Aksi halde sadece annenin yorulmasına neden olur. doÄŸumun bu dönemi annenin aktif olarak doÄŸuma katıldığı bir dönemdir.

Ikınma TekniÄŸi: Ikıntılı aÄŸrılarda aÄŸrının en güçlü olduÄŸu sırada gebe kadının derin bir nefes alarak bu havayı dışarı vermeden aÄŸzını kapatarak kuvvetle ıkınır. Ikınırken kalça ve bel “C” pozisyonunda, çeneyi göÄŸse dayayarak tüm gücüyle makatına doÄŸru ıkınarak bebeÄŸi iter. Ikınma aÄŸrı boyunca devam etmeli, aÄŸrı geçince ıkınmamalı ve gevÅŸemelidir. BebeÄŸin başı doÄŸarken gebeye ıkınmaması söylenir, ancak ıkınma hissi devam etmektedir. Ikınmayı önlemek için ağız açılarak kuvvetli bir ÅŸekilde kısa nefesler alıp verilir.

BebeÄŸin başı doÄŸduÄŸunda doktor rahat nefes alabilmesi için bebeÄŸin aÄŸzını ve burnunu siler. Bebek başı doÄŸduÄŸunda yüzü yere doÄŸrudur. Omuzların doÄŸabilmesi için başını annenin saÄŸ ya da sol bacağına doÄŸru çevirir.

Bu dönüÅŸten sonra doktor bebeÄŸin başından tutup hafifçe çekerek bir omzunu, sonra diÄŸer omzunu çıkarır ve vücudunun doÄŸmasını saÄŸlar. Bebekler normalde doÄŸar doÄŸmaz nefes almaya ve aÄŸlamaya baÅŸlarlar. Bebek doÄŸduktan sonra 2-3 cm’lik mesafeden göbek klempi takılır, göbek kesilir ve eÄŸer uygunsa emzirmesi için anneye verilir. Emzirme sırasında salgılanan hormonlar nedeniyle plasentanın ayrılması da saÄŸlanabilir. BebeÄŸe ve anneye kimlik tesbiti için kol bantları takılır, bebeÄŸin ayak izi alınır. Bu esnada annelerde üÅŸüme ve titreme olabilir, bu durum normaldir, birkaç dakika içinde geçer.

DOÄžUMUN 3. EVRESÄ°

BebeÄŸin doÄŸmasından sonra plasentanın doÄŸmasına kadar geçen süredir (30 ile 45 dakika). Plasenta çıktıktan sonra tam olup olmadığı kontrol edilir. Rahim içinde plasenta parçası kalırsa kanama ve enfeksiyona sebep olur. Kesi yapılmışsa dikiÅŸi yapılır. Genellikle anneler bu evrede büyük bir rahatlık, mutluluk ve yorgunluk hissederler. Daha sonra annenin temizliÄŸi ve kanama kontrolü yapılır ve odasına çıkarılır. Ä°lk birkaç saat kanama kontrolü, tansiyonu, nabzı ve diÄŸer bulgularına bakılır. Bu esnada doÄŸumhanede bebeÄŸini emzirememiÅŸse odasında bebeÄŸini sevebilir ve emzirebilir.

NORMAL DOÄžUM MU SEZERYAN MI?

Ä°ÅŸte, anne adaylarının karar vermekte, hekimlerinse cevaplandırmakta zorlandığı bir konu. Özellikle son yıllarda anestezi ve cerrahi tekniklerindeki geliÅŸmeler sezeryan doÄŸumu bir altenatif haline getirmiÅŸtir. Her iki yöntemin de birbirine göre bazı avantaj ve dezavantajları vardır. Bunları dikkate alarak yapacağınız deÄŸerlendirmede, hangisi size daha uygun geliyorsa, o yönde karar vermenizi tavsiye ederim.
Åžimdi her iki yöntemin avantaj-dezavantajlarını ortaya koyalım:

NORMAL DOÄžUM

Avantajları:

• DoÄŸal olan doÄŸum ÅŸekli budur.

• Ä°lk doÄŸumlarda biraz zorluk çekilmesine karşın, sonraki doÄŸumlar çok daha kolay olmaktadır.

• DoÄŸum sonrasında çok daha kısa sürede toparlar, bebeÄŸinizle ve kendinizle daha rahat ilgilenebilirsiniz.

• Anestezi almanız gerekmez.

• Hastanede kalış süreniz daha kısadır.

• Sezeryana göre daha ekonomiktir.

Dezavantajları:

• Zamanını tam olarak kestiremezsiniz. Yaklaşık bir aylık bir dönem içinde herhangi bir zamanda doÄŸum olabilir.

• %10-15 ihtimalle, sancılar esnasında bebeÄŸin sıkıntıya girmesi ya da doÄŸumun ilerlememesi gibi bazı nedenlerle, normal doÄŸumdan sezeryana dönülmesi gerekebilir.

• Özellikle zor, iri ve çok doÄŸum yapan kadınlarda genital organlardaki sarkmadan dolayı, sonraki yıllarda operasyon gerekebilir

• BebeÄŸin doÄŸumu esnasında yapılan epizyo kesisinden dolayı birkaç gün otururken aÄŸrı ve rahatsızlık hissi olur.

SEZARYEN

Avantajları:

• DoÄŸum sancılarını hissetmezsiniz.

• Nispeten daha stressiz doÄŸum ÅŸeklidir, herÅŸey kısa sürede biter.

• Zamanını önceden belirlemek mümkündür.

• Genital organlarda sarkma meydana gelmez.

Dezavantajları:

• DoÄŸum sancılarını hissetmeseniz de, iÅŸlemden sonra bir miktar aÄŸrınız olacaktır, çünkü sonuçta bu bir operasyondur.

• Bir kez sezeryan olunca, daha sonra normal doÄŸumu deneyemezsiniz.

• Yaklaşık 4-5 gün, sürekli olmasa da, yatak istirahatine ihtiyaç duyarsınız.

• Normal doÄŸuma göre daha pahalıdır.

Ä°ÅŸte, bunları dikkate alarak, kendiniz için uygun olan doÄŸum ÅŸekline karar verebilirsiniz. Birkaç tavsiyeyi de aklınızda bulundurmanızda yarar var:

• Nasıl doÄŸuracağınızı son iki aydan önce düÅŸünmeye baÅŸlamayın. Henüz gebeliÄŸin başında nasıl doÄŸuracağınızı düÅŸünmek, sizi gereksiz strese sokar. Ayrıca bazen sizin düÅŸündüÄŸünüzden farklı geliÅŸmeler olabilir. ÖrneÄŸin, normal doÄŸuma karar vermiÅŸken, bebeÄŸinizin ters geliÅŸi nedeniyle, sezeryan olmanız gerekebilir.

• Daha önce normal doÄŸum yapmışsanız, bu defa sezeryanla doÄŸumu düÅŸünmeyin.

• Karara eÅŸinizi de dahil edin, ama kendi fikrinizi asla ihmal etmeyin.

• Normal doÄŸumun en zor yanı ona karar vermektir.

• Çok çocuk yapmayı planlıyorsanız (4,5,6 veya 10 gibi :)) ), normal doÄŸumu düÅŸünün.

• Hangi doÄŸum ÅŸekline karar verirseniz verin, onun sizin için en uygun yol olduÄŸunu düÅŸünün.

• En önemlisi; doÄŸum stresine girmeyin. DoÄŸumdan ziyade, doÄŸum sonrasında bebeÄŸinizle geçireceÄŸiniz güzel zamanları hayal edin. Ve benim hastalarıma sık sık söylediÄŸim ÅŸu sözü aklınızın bir köÅŸesinde tutun: “EÄŸer doÄŸum o kadar yaÅŸanılmaz bir olay olsaydı kadınlar sadece bir kez doÄŸurur, bir daha bunu asla denemezlerdi.”

SEZERYAN DOÄžUM

Annenin çeÅŸitli hastalıkları, fetal sıkıntı (distres), bebeÄŸin bir an önce doÄŸurtulmasını gerektiren riskli gebelikler, psikolojik nedenler (annenin doÄŸumdan korkması) sezaryen sebepleri arasında sayılabilir.
BebeÄŸin normalden iri olması (4500gr den fazla) veya annenin kalça yapısının dar olması doÄŸumu güçleÅŸtiren önemli nedenler arasındadır. Çok ciddi anormallikler dışında, muayene ile pelviste darlık saptanması doÄŸumun gerçekleÅŸmeyeceÄŸini göstermez. Pelviste darlık olan bir anne adayının bebeÄŸi de küçük olabilir ve beklenmedik bir ÅŸekilde rahat doÄŸabilir. Tersi de geçerlidir. Pelvisi oldukça müsait olan bir kadının bebeÄŸi normalden iri olabilir ya da doÄŸum kanalına normalde girmesi gereken pozisyonların dışında bir pozisyonla girdiÄŸi için doÄŸum gerçekleÅŸemeyebilir. Bu nedenle, bu tür durumlar için, iri bebek ya da dar pelvisten çok baÅŸ-pelvis uygunsuzluÄŸu terimi tercih edilir. Bu durum da genellikle gebeliÄŸin son haftalarından ve hatta çoÄŸu zaman doÄŸum eylemi baÅŸlamadan önce saptanamaz.
BaÅŸ-pelvis uygunsuzluÄŸu sadece başın büyük veya kalçanın dar olmasına baÄŸlı deÄŸildir. Bebek normal kiloda kalça oldukça müsait olabilir ama bebek istenen pozisyonda olmayabilirBebeÄŸin sorunsuz doÄŸum kanalında ilerleyebilmesi için belli pozisyonlarda pelvise girmesi ve belli manevraları yapması gerekir. EÄŸer, normal dışı bir pozisyonda girerse en küçük çaplarını doÄŸum kanalına uyduramayacağı için doÄŸum güçleÅŸir veya gerçekleÅŸemez, sezaryene almak gerekir.
BebeÄŸin rahim kanalına baÅŸ önde gelmemesi de sorun yaratır. BaÅŸ dışı geliÅŸler tüm gebeliklerin %5 civarında görülebilir. Makat geliÅŸ bazı koÅŸullar saÄŸlandığı taktirde mümkün olsa da anne ve bebek için riskleri arttırdığından sezaryen tercih edilebilir.
Ä°kiz gebeliklerde her 2 bebek de baÅŸ ile doÄŸum kanalına yönelmiÅŸse normal doÄŸum denenebilir. DiÄŸer tüm durumlarda sezaryen yapılması önerilir. Ä°kizden daha fazla çoÄŸul gebeliklerde ise sezaryen tercih edilir.
Yapılan doÄŸum öncesi fetal iyilik testlerinde fetusun sıkıntıda olduÄŸunu gösteren bulgular varsa veya normal doÄŸuma bırakılan bir gebelikte bebeÄŸin kalp atışlarında düÅŸme olursa bu fetusun sıkıntıda olduÄŸunu gösterir. Bu durumlarda bir an önce doÄŸumu gerçekleÅŸtirmek ve bebeÄŸi normal doÄŸum riskine bırakmamak gerekir. Bu nedenle, bu olgularda sezaryen önerilir.
Plasentanın rahim aÄŸzını kapatması durumda normal doÄŸum mümkün deÄŸildir. Plasenta previa gebelik sırasında yapılan ultrasonografide kolaylıkla saptanabilir. Bu durumda, normal doÄŸum ÅŸansı vermeden direkt hastayı sezaryene almaka gerekir, aksi taktirde doÄŸum sancılarının baÅŸlaması ile hastayı ve bebeÄŸi riske atacak kanama söz konusu olabilir.
Plasentanın erken ayrılması da karşılaşılan bir sorundur.Normalde plasenta bebek doÄŸduktan sonra rahimden ayrılır. Bir nedenle, bebek doÄŸmadan rahimden erken ayrılması plasentadan beslenen bebeÄŸin anne karnında ölümüne ve geç tespit edilirse annede aşırı kanamaya baÄŸlı oluÅŸan pıhtılaÅŸma bozuklukları sonucu hayati riske neden olur. ÇoÄŸunlukla acil bir durumdur. Fark edildiÄŸi zaman bir kısım bebek kaybedilmiÅŸ olabilir. Saptanır saptanmaz acil sezaryene almak gereklidir.
Nadiren annenin su kesesi açıldığında bebeÄŸin başı doÄŸum kanalına oturmadan göbek kordonu sarkabilir. Bu çok acil ve tehlikeli bir durumdur. En kısa zamanda sezaryene almak gerekir.Göbek kordonu bazen bebeÄŸin boynuna, koluna veya bacağına dolanabilir. Bu gebelik öncesi ultrason ile bazen saptanabilir ancak çoÄŸunlukla olduÄŸu gibi ultrason ile görülmeyebilir. Bu durumda rahim kasılmaları oldukça bebeÄŸin aÅŸağı doÄŸru itilmesi göbek kordonunu sıkıştırır ve kalp hızında azalma olur. Bu ÅŸekilde kalp hızındaki yavaÅŸlamalar kordon dolanması açısından uyarıcıdır ve sezaryene alınması uygundur.
Annenin ıkınmasının sakıncalı olduÄŸu hastalıklar (örneÄŸin kalp hastalıkları, anevrizma), pelvik bölgede doÄŸumu engelleyebilecek myom ya da yumurtalık kisti gibi kitleler, annenin geçirilmiÅŸ rahim operasyonları ya da daha önceki doÄŸumunu sezaryenle yapması, annede genital herpes (uçuk) olması durumunda sezaryen gerekebilir.
Annenin normal doÄŸumdan korkması, sancı çekmek istememesi, az da olsa bebeÄŸi riske atmak istememesi, vajinusmusu olması gibi nedenlerle isteÄŸe baÄŸlı sezaryen yapılabilir.

NORMAL DOÄžUM

Normal doÄŸum miadına ulaÅŸmış bir bebeÄŸin (37 haftadan büyük ) herhangi bir operatif müdahale olmaksızın vajinal yolla doÄŸmasını anlıyoruz. EÄŸer vakum ya da forseps doÄŸuma yardımcı olmak amacıyla kullanılmışsa buna müdahaleli doÄŸum denir. Suni sancı verilmesi ve bebeÄŸi vajenden çıkışını kolaylaÅŸtırmak için epizyotomi dediÄŸimiz kontrollü kesinin yapılması da müdahaleli doÄŸum olarak deÄŸerlendirilir.
DoÄŸum eylemi ya da doÄŸum doktorları arasında sıkça kullanıldığı adıyla “travay” servikste (rahim aÄŸzı veya rahim boynu) açılma ile birlikte olan ve anne tarafından doÄŸum sancısı olarak algılanan düzenli rahim kasılmalarının baÅŸlamasıdır. GebeliÄŸin özellikle son trimesterinde düzensiz, Braxton-Hicks (yalancı doÄŸum aÄŸrıları) adı verilen kasılmalar olabilir, ancak bunun doÄŸum eylemi olarak adlandırılabilmesi için düzenli aralıklarla gelmesi, ÅŸiddetinin giderek artması, sancı aralarının kasılması ve beraberinde servikste (rahim boynu) açılmanın ve incelmenin baÅŸlaması gerekir.
Doğumun aktif fazını 3 evrede inceleyebilir:

1. evre, doÄŸum eyleminin baÅŸlamasından serviksin tam açıklığa (10 cm) ulaÅŸmasına kadar olan dönemdir.

2. evre, serviksin tam açılmasından bebeÄŸin doÄŸumuna kadar geçen süredir.

3. evre ise, bebeÄŸin doÄŸumundan plasenta ve zarların atılmasına kadar geçen süredir.

Genelde doÄŸumun yaklaÅŸtığının ilk belirtileri kasılmalar ve halk arasında “niÅŸan gelmesi” olarak anılan durumdur. Rahim aÄŸzı tüm gebelik boyunca sümüksü bir tıkaçla kapalıdır. Bu tıkaç bebeÄŸi dış etkenlere karşı korur. DoÄŸum eyleminin baÅŸlamasından hemen önce rahim aÄŸzında hafif bir açılma olur ve bu tıkaç kanlı bir akıntı ÅŸeklinde vücut dışına atılır.

Su kesilmesinin açılması genellikle aktif doÄŸum eylemi baÅŸladıktan sonra olur. Ancak, bazen sancılar yani aktif eylem baÅŸlamadan da baÅŸlayabilir. Bu durumda eÄŸer 6-12 saatte kendiliÄŸinden baÅŸlamazsa suni sancıyla baÅŸlatmak gerekebilir. Çünkü zarlar enfeksiyondan koruyan bir bariyer görevi de yaparlar. EÄŸer, kese açıldıktan sonra belli sürede doÄŸum olmazsa vajendeki mikropların enfeksiyon oluÅŸturması riski de vardır. Zaman zaman da doÄŸum doktorları eylemin bir safhasında (rahim aÄŸzı açıklığı 4-5 cm’den fazla ise) su kesesini artifisyel olarak açarlar. Bu yaklaşım, doÄŸumun hızlanmasına yardımcı olur.

DoÄŸumun gerçekleÅŸmesinde rol oynayan 3 temel faktör vardır:

1.Ä°tici güçler (rahim kasılmaları ve doÄŸumun 2. evresinde ıkınma)

2.DoÄŸum kanalı (kalça kemiklerinin durumu ve yumuÅŸak dokular)

3.Fetus

Bu üç faktör doÄŸumun normal olup olamayacağını belirler. Bunlardan herhangi birindeki anormallik doÄŸumu güçleÅŸtirir ve hatta bezen imkansızlaÅŸtırır.

Pelvis (ya da kalça) kemiklerinin yapısı kiÅŸiden kiÅŸiye deÄŸiÅŸebilir. En ideali jinekoid pelvis denen ovoid bir yapıda olmasıdır. Ancak, bu normal yapının varyasyonlarında pelviste darlık söz konusu olabilir.

Normal bir pelviste doÄŸum kanalını incelediÄŸimizde giriÅŸte kanalın transvers (enine) çapının daha geniÅŸ olduÄŸunu görürüz. BebeÄŸin başının da ön-arka çapı daha uzundur. Dolayısıyla doÄŸum kanalına başın girebilmesi için bebek başının ön-arka çapının annenin doÄŸum kanalı giriÅŸinde enine çapa uyması gerekir. Yani, bebeÄŸin başı annenin saÄŸ veya sol yanına bakacak ÅŸekilde yatay ya da hafif oblik (verev) olarak pelvise girer. DoÄŸum kanalının çıkışında ise pelvisin ön-arka çapları daha uzundur. Bunun sonucunda doÄŸumun olabilmesi için bebek doÄŸum kanalında ilerlerken bir yandan da burgu hareketi ile başın en uzun olan ön-arka çapını pelvis çıkımının ön-arka çapına uydurması gerekir. Normalde, çıkıma geldiÄŸinde başın arkası annenin ön tarafında olmalıdır. Bu durumda çıkıma gelen bebek rahmin kasılmaları ve annenin ıkınması ile başını geriye doÄŸru atarak çıkımdan kurtulur. BaÅŸ çıktıktan sonra en geniÅŸ kısım olan omuzların çıkması için omuzlar da ön-arka çapa döner ve omuzlar doktorun da yapacağı manevralarla doÄŸurtulur. Vücudun geri kalan kısmı çoÄŸunlukla sorunsuz doÄŸar.

Normal DoÄŸum

GörüldüÄŸü gibi, bebek doÄŸum kanalından bir tünelden geçer gibi rahatlıkla geçememekte buna karşın kendini kanala uydurabilmek için birtakım manevralar yapmak zorundadır. Bu manevraları yapabilmesi için itici gücün yukarıdan bebeÄŸi aÅŸağıya doÄŸru zorlaması, bebeÄŸin de bu itici güç karşısında doÄŸru yolu ve pozisyonları kendiliÄŸinden ister istemez bulur ve gereken manevraları yapar. Ä°tici güç eylemin 1. evresinde sadece rahim kasılmaları iken, 2. evresinde annenin ıkınması da bu güce katkı da bulunur.

Ikınma hareketi rahim aÄŸzı tam açılmadan hiç bir zaman yapılmamalıdır.
Bebek çıktıktan sonra sıra plasenta ve eklerinin çıkmasına gelmiÅŸtir ki bu evre eylemin 3. evresi veya “halas” olarak adlandırılır. Genellikle, kısa bir süre plasentanın kendiliÄŸinden çıkması beklenir ve sonrasında gerekirse yardımcı manevralarla plasenta ve beraberinde zarların çıkması saÄŸlanır. Bazen, plasenta kendiliÄŸinden çıkmayabilir. Bu durumda, doktor elini uterusa sokup elle çıkartmak zorunda kalabilir. Nadiren, plasenta rahim duvarlarına iyice yapışık olabilir ki bu durumda plasenta tamamen çıkartılamayabilir. Plasenta yapışma anomalisi olarak adlandırılan bu durum riskli bir durumdur ve kanama kontrol edilemediÄŸi taktirde annenin rahminin alınmasına kadar gidebilir.
Müdahaleli DoÄŸum
Vajinal doÄŸum sırasında vakum ya da forseps (kaşık) doÄŸuma yardımcı olmak amacıyla kullanılmışsa buna müdahaleli doÄŸum denir. Suni sancı verilmesi ve bebeÄŸi vajenden çıkışını kolaylaÅŸtırmak için epizyotomi (dikiÅŸli doÄŸum) dediÄŸimiz kontrollü kesinin yapılması da müdahaleli doÄŸum olarak deÄŸerlendirilir.

Suni sancı nedir, ne zaman verilir?
Bebek normal boyutlarda doÄŸum kanalı ya da kalça kemikleri müsait olsa da annenin rahim kasılmaları yetersiz ise o zaman doÄŸum süresinin uzamasına baÄŸlı riskler ortaya çıkabilir. Bu durumda, annenin rahim kasılmalarını güçlendirmek amacıyla halk arasında “suni sancı” denilen oksitosin hormonu serumla verilir. Bazen de doÄŸum eylemi beklenen doÄŸum zamanı geçmesine raÄŸmen baÅŸlamayabilir ya da gebeliÄŸe ait risklerden dolayı doÄŸum sancılarının kendiliÄŸinden baÅŸlaması beklenmeden doÄŸumun gerçekleÅŸmesi gerekebilir. Bu durumda da oksitosin verilir. Yani, oksitosin ya da suni sancı; eylemi baÅŸlatmak ve yetersiz eyleme yardımcı olmak ÅŸeklinde 2 temel amaçla kullanılır.

Oksitosin dışında su kesesinin doktor tarafından açılması da (amniyotomi) doÄŸumun baÅŸlatılması ve eyleme yardım amacıyla kullanılır. Oksitosin, insan vücudunda yapılan bir hormondur ve birçok etkisi dışında en önemli fonksiyonu doÄŸum sırasında rahimde kasılmaları saÄŸlamaktır. Yanlış bir kanaat olarak suni sancının normal yolla baÅŸlayan sancılardan daha farklı olduÄŸu düÅŸünülür. Ancak, esasında mekanizma yetersiz olan doÄŸal bir maddenin sentetik eÅŸdeÄŸerinin dışarıdan verilmesidir.

Suni sancı esasen doÄŸal bir hormonun kullanılmasıdır ancak kullanımı sırasında belirli riskler vardır. En önemli risk, kontrolsüz veya aşırı oksitosin verilmesine baÄŸlı rahmin aşırı kasılması ve arada olması gereken gevÅŸeme periyotlarının olmamasıdır. Bu durum, fetusa plasentadan kan akışını engelleyeceÄŸinden risklidir. Bu nedenle, suni sancı verilirken doktor ve hemÅŸirelerin yakın kontrolünde uygulanması gerekir. Ayrıca, oksitosin verilmesi planlanan hastada baÅŸ-pelvis uygunsuzluÄŸu ya da anormal geliÅŸ ÅŸekli gibi normal doÄŸuma engel bir durumun olmaması gereklidir.

DOÄžUMUN BAÅžLADIÄžI NASIL ANLAÅžILIR

NiÅŸan, kasılmalarla birlikte olan sancı ve/veya suyun gelmesi bize doÄŸum eyleminin baÅŸladığını gösterir. Bu üç belirti sıra ile deÄŸildir. Her kadında ve bir kadının her doÄŸumunda farklı sıralarla görülebilir.
NiÅŸan: gebelik boyunca kapalı olan rahim aÄŸzında rahmi ve bebeÄŸi enfeksyonlardan korumak amacıyla pelte gibi sümükümsü bir tıkaç oluÅŸur. Bu tıkaca da niÅŸan denir. Rahimdeki kasılmaların etkisiyle geniÅŸleyen rahim aÄŸzından bu tıkaç düÅŸer. Gebe kadın bunu akıntı ÅŸeklinde fark eder. Bu sümüksü tıkaç aynı zamanda hafif pembemsi kanla bulaÅŸmış (ancak kanama olmayan) ÅŸeklindedir. Halk arasında buna belirti, niÅŸan, iz de denir. NiÅŸan geldiÄŸinde hemen hastaneye gitmek gerekmez. Bu doÄŸumun çok yaklaÅŸtığını bugün yarın doÄŸumun gerçekleÅŸeceÄŸini gösterir. Hazırlıkları gözden geçirmek için zamanınız vardır.

Suyun gelmesi: BebeÄŸi koruyan su kesesi gerilmelerin ve kasılmaların etkisiyle yırtılabilir. Bu nedenle amniyon suyu rahimden dışarı akar.Su kesesi üst bölgeden ve sıyrık ÅŸeklinde yırtılmışsa amniyon suyu sızıntı ÅŸeklinde akabilir. Bu nedenle gebeler idrar kaçırdıklarını ya da akıntı nedeniyle ıslaklık olduÄŸunu düÅŸünebilirler. Amniyon sıvı akıntı gibi koyu, kıvamlı deÄŸil, su gibi akışkandır. Rengi açık sarı ya da ıhlamur çayı gibidir. çamaşırda akıntı gibi tabaka bırakmaz. Bu nedenle aksırma, öksürme gibi nedenle olan idrar kaçırmaya benzemez. Ayrıca kendine has bir kokusu da vardır. Bu farklılıkları dikkate alarak ıslaklığın kesenin açılmasıyla ilgili olup olmadığı gebe tarafından ayırt edilir.

Amniyon kesesi yırtıldıktan sonra bebeÄŸin ve anne rahminin mikrop alması kolaylaşır. O nedenle su geldiÄŸinde ya da ÅŸüphe edildiÄŸinde hemen hastaneye gitmek gereklidir. Bazen kadınlar su gelse bile aÄŸrılar baÅŸlamadı diye hastaneye gitmeyi geciktirirler. Bu durum anne ve bebeÄŸin mikroplarla bulaÅŸan bazı hastalıkları kapmasına neden olabilir.DoÄŸumdan önce su keseleri yırtılan gebe kadınların çoÄŸunluÄŸu 12 saat içinde ilk kasılmaları hissederler; kalanların çoÄŸu bunları 24 saat içinde hisseder. Bununla birlikte yaklaşık 10 kadından birinde doÄŸumun baÅŸlaması daha uzun sürer. Zaman geçtikçe yırtılmış amniyon kesesinden bebek ve/veya annenin enfeksiyon kapma riski artacağı için çoÄŸu hekim kese yırtıldıktan sonra eÄŸer beklenen tarih yakınsa 24 saat içinde oksitosinle doÄŸumu baÅŸlatır, az sayıda hekim 6 saat içinde baÅŸlatmayı yeÄŸler. Son çalışmalar bu noktaya gelmiÅŸ bir gebelikte doÄŸumu baÅŸlatmak için 24 saatten fazla beklemenin yararı olmadığını, tersine zararı olduÄŸunu gösteriyor.

Vajinanızdan sızıntı veya akıntı geliyorsa hekiminizi veya ebenizi arayın. Bu arada enfeksiyondan korumak için vajina bölgesini olabildiÄŸince temiz tutun; banyo yapmayın veya cinsel iliÅŸkiye girmeyin; amniyon sıvısını emmesi için ped kullanın (tampon deÄŸil); kendi kendinizi içeriden muayene etmeye kalkışmayın; tuvalette önden arkaya doÄŸru temizlenin.

Nadiren, bebeÄŸin gelen parçası henüz pelvise yerleÅŸmediÄŸinde ve keseler erken yırtıldığında (en sık olarak bebeÄŸin prematüre veya makat geliÅŸi olduÄŸu durumlarda) göbek bağı “kendi üstüne katlanır” rahim boynuna doÄŸru itilir hatta amniyon sıvısının akmasıyla vajinaya bile inebilir. Vajinanızın çıkışında göbek bağı görebiliyorsanız veya vajinanızın içinde bir ÅŸey varmış gibi hissediyorsanız hemen hastaneye gidin.

AÄŸrı: DoÄŸumun baÅŸladığını gösteren bir diÄŸer belirti de karında sertleÅŸme ile birlikte aÄŸrının hissedilmesidir. BaÅŸlangıçta hafif olan, kısa süren ve seyrek olan bu aÄŸrılar gittikçe daha uzun, ÅŸiddetli ve sık hale gelir.

Ä°lk kez anne olacak çoÄŸu kadın (bunlarda doÄŸum sancıları genellikle yavaÅŸ baÅŸlar ve kasılmalar kademeli olarak artar) güvenle ilk birkaç saati evinde geçirebilir. Ancak kasılmalarınız, çok güçlü baÅŸladıysa -en az 45 saniye süren ve 5 dakikadan daha sık gelen kasılmalar- ve/veya daha önce doÄŸurmuÅŸsanız ilk birkaç saat sancıların tamamı olabilir. Büyük olasılıkla doÄŸumun ilk evresi sancısız geçmiÅŸtir ve rahim aÄŸzınız bu sürede yeterince geniÅŸlemiÅŸtir. Hekiminizi aramamak -ve son dakikada hastaneye yetiÅŸmeye çalışmayı göze almak- ÅŸu an telefon etmekten daha kötü sonuçlar doÄŸurabilir.

Bununla birlikte, ardışık birkaç kasılmayı saymış olmanız iyi olacaktır. Kasılmaları bildirirken sıklıkları süreleri ve güçleri konusunda emin olun. Sakin bir ses tonuyla konuÅŸmak adına rahatsızlığınızı belli etmekten kaçınmayın. (Hekiminiz kasılma sırasında konuÅŸmakta olan bir kadının sesinden doÄŸumun hangi aÅŸamada olduÄŸunu anlama konusunda deneyimli olacaktır.)

EÄŸer siz hazır olduÄŸunuzu hissediyorsanız, ancak hekiminiz aynı fikirde deÄŸilse, “bekle” yanıtıyla tatmin olmayın. Hastaneye gidip kontrol yaptırmak istediÄŸinizi söyleyin. “Her ihtimale” karşı bavulunuzu yanınıza alabilirsiniz, ancak rahim aÄŸzınız açılmaya yeni baÅŸlamışsa eve dönmeye de hazırlıklı olun.

DoÄŸum sancıları baÅŸladığında hemen hastaneye gitmeniz gerekmez. Ancak sancılar yaklaşık 4-5 dakikada bir geliyorsa hastanede olmanız gerekir. Bazen gerçek doÄŸum aÄŸrılarını taklit eden yalancı doÄŸum aÄŸrıları gebe kadını ve eÅŸini telaÅŸlandırır ve hastaneye gitmesine neden olur. Böyle bir durumla karşılaşıldığında aÄŸrıların gerçek mi, yalancı mı olduÄŸunu ayırt etmek için izlemek ve bazı farklılıkları gözlemek gerekir.

Yalancı doğum ağrıları:
Sıklığı, ÅŸiddeti bakımından düzensizdir
DolaÅŸma, masaj ve istirahatla geçebilir
Ağrı bel, kasık ve karında hissedilir
Rahim ucunda yumuÅŸama ve açılmaya neden olmaz.
Gerçek doÄŸum aÄŸrıları:

Düzenlidir
Her durumda devam eder, geçmez
Ağrı bel, kasık ve karında her noktada aynı hissedilir
YumuÅŸama ve açılmaya neden olur

Evde yapılabilecekler:
DolaÅŸabilir yada istirahat edebilirsiniz.
Duş alınabilir.
Masaj yapılabilir. Belden kalçaya doÄŸru ve elin topuÄŸu ile bel ve kalça üzerine basınç uygulamaları rahatlatıcı olabilir.
Valiz kontrol edilebilir.
Sık sık tuvalete gidilerek idrar yapılır.
Yapılması sakıncalı olanlar:

AÄŸrılar baÅŸladığında bir ÅŸey yenilmemelidir. Yemek yemek ya da Fazla miktarda sıvı almak kusmaya yol açabilir.
Gerekirse çok küçük miktarlarda sıvı alınabilir.
Biraz enerji verecek, ağızda eriyen ÅŸeker, çikolata yenilebilir.

ERKEN DOÄžUM SEBEPLERÄ°

Erken doÄŸum son adet tarihinden sonra 37. haftaya kadar olan doÄŸumları kapsıyor.- Tek çocuk bekleyenlerde yüzde 10 oranında görülürken ikiz hamileliklerde bu oran artıyor. 17 yaşın altı ve 35 yaÅŸ üstü anne adayları da erken doÄŸum riski ile karşı karşıya.
Her bebeÄŸin 9 ay 10 günü anne rahminde geçirmesi en ideal durumken, her ÅŸeye raÄŸmen erken doÄŸumlar oluyor. Tıpta ve son yıllarda ülkemizde yaÅŸanan geliÅŸmelere baÄŸlı olarak artık daha fazla prematüre bebek hayatta kalabiliyor. Bir kaç yıl öncesine kadar prematüre bebekler için yaÅŸam sınırı 27 haftayken, günümüzde bu sınır 24 haftaya kadar indi. Ancak, erken doÄŸan bebeklerin önemli bir kısmı tam hazır olmadan dünyaya gelmelerinin olumsuz sonuçlarını yaşıyorlar. Bu nedenle doÄŸum uzmanları dünyanın her yerinde erken doÄŸum riski taşıyan bebeklerin bir kaç hafta, hatta bir kaç gün daha geç doÄŸmalarını saÄŸlamak için, ellerinden geleni yapıyorlar. Yapılan çalışmalar geciktirilen her gün için bebeklerin yaÅŸama ÅŸanslarının arttığını gösteriyor. Ancak her ÅŸeye karşın erken doÄŸumu yaÅŸayan birçok kadın var.
BEBEK NEDEN ERKEN DOÄžAR?
Bebeklerin neden erken doÄŸdukları konusunda tek bir sebep yoktur. Bu olay çoÄŸunlukla birçok nedene baÄŸlı olabilir. En önemli nedenlerden biri çoÄŸul gebelik, ,Rahim içi ve dışı enfeksiyonlar, çoÄŸul gebelikler, amniyon sıvısının fazla olması, rahmin yapısal anormallikleri, rahim iç tabakası içine kanamalar, genetik faktörler, doÄŸumu baÅŸlatan fizyolojik mekanizmaların erkenden tetiklenmesi erken doÄŸumun en sık rastlanan sebepleri arasındadır.”

KÄ°MLER RÄ°SK ALTINDA?
Erken doÄŸum konusunda bilinmeyen birçok etken olduÄŸu için bütün anne adayları bu riskler açısından deÄŸerlendirilmelidir. Ancak bazı hamilelerin bu durumla karşılaÅŸma riski çok daha yüksek olur.
Yaşı 17’in altında, 35’in üzerindekiler
Birden fazla bebek bekleyenler
Daha önce düÅŸük, ya da erken doÄŸum yaÅŸayanlar
Bazı sistemik ve enfeksiyon hastalığı olan gebeler
DüÅŸük kilolu anne adayları
Sigara kullananlar
HamileliÄŸinde vajinal kanama sorunu olanlar
Stres altında ve yoÄŸun çalışma ÅŸartları altında yaÅŸayanlar
DüÅŸük sosyo ekonomik durumda olan hastalar.
Bu risk faktörlerini önceden tespit etmek ve gerekli önlemleri almak çok zor deÄŸil. “Anne kilosunun ve yaşının ideal aralıkta tutulması, çalışma ÅŸartlarının uygun olması, iki gebelik arası geçen sürenin 1 yıl üzerinde olması, sigara ve diÄŸer kötü alışkanlıklardan uzaklaşılması ve olası erken doÄŸum eyleminin; bel-kasık aÄŸrısı, vajinal akıntı miktarında artış, su gelmesi, vajinal kanama gibi öncü belirtilerinin hasta tarafından erken fark edilmesi ve doktora baÅŸvurulması erken doÄŸumu engellemede önemli ölçüde rol oynar.”

ERKEK DOÄžUM KONTROL HAPLARI

Erkekler için geliÅŸtirilme aÅŸamasında olan doÄŸum kontrol yöntemleri arasında en revaçta olanlar testosteron hormonunun sperm hücreleri üzerindeki etkilerini engelleyerek etki edenler. Bu yöntemlerin sperm hücreleri üzerindeki muhtemel mutajen (”genleri bozucu”) etkileri, yöntemlerin insanlarda kullanılabilirliÄŸini henüz engelliyor.
Ancak fareler üzerinde baÅŸka nedenlerle yapılan deneylerde tesadüfen erkeklerde uygulanabilecek yeni bir doÄŸum kontrol yönteminin yolu açıldı: Fareler üzerinde yapılan çalışmalarda vaz deferens adı verilen sperm kanallarının (bu kanallar olgun sperm hücrelerini ana sperm kanallarına ve buradan da depolandıkları yere taşıyan kanalcıklardır) kasılmasını saÄŸlayan bir reseptör (algılayıcı) olduÄŸu saptandı. P2X1 adı verilen bu reseptör (algılayıcı) uyarıldıkça oluÅŸan kasılmalar sayesinde sperm hücreleri aynen bir diÅŸ macunu sıkıldığında dışarı macunun boÅŸalması gibi kanalda ilerliyorlar. Ä°ÅŸte bu reseptörün varlığının saptanmış olması gerçek bir devrim niteliÄŸinde, çünkü bu reseptörü dışarıdan verilen bazı ilaçlarla devre dışı bırakmak teorik olarak mümkün. Bu baÅŸarılırsa, vaz deferens kasılamadığından sperm hücreleri kanallarda ilerleyemeyecek ve böylece boÅŸalma olsa bile boÅŸalan sıvının dışarıdan bakıldığında niteliklerinde (renk, miktar) bir deÄŸiÅŸiklik olmamasına karşın sıvının içinde sperm olmayacak.

Ayrıca bu reseptörü devre dışı bırakan deÄŸil, uyaran bir maddenin bulunması da sperm sayısını artırmaya yardımcı olarak erkek kısırlığının tedavisine yeni bir yol açacak gibi görünüyor.

Åžu anda bu yöntem yalnızca bir teoriden ibaret. Sorun, reseptörün yapısının tümüyle anlaşılması sonrası, bu reseptörü baÄŸlayıp devre dışı bırakacak maddenin bulunmasında. Bu madde de bulunduÄŸunda erkek doÄŸum kontrol hapları bir hayal olmaktan çıkacak.

DOÄžUM KONTROL YÖNTEMLERÄ°
DOÄžAL YÖNTEMLER

Bu yöntemler, gebeliÄŸi önlemekten daha çok gebeliÄŸin meydan gelmesi için kullanılır. Çünkü gebeliÄŸi önleme oranı yüksek deÄŸildir. Ancak, gebe kalınması ve bebeÄŸin dünyaya gelmesi sorun olmayacak çiftler tarafından da gebeliÄŸi önlenme amacı ile kullanılabilir.
Bu yöntemleri kullanmaya karar veren çiftlerin öncelikle bir hekime baÅŸvurması gerekmektedir. Kadının adetlerinin çok düzenli olmasının yanında günlük kayıtlarla bazı belirtilerin kaydedilmesi ve gebe kalma olasılığının yüksek olduÄŸu günlerde cinsel iliÅŸkiye girilmemesi esasına dayanır.

DoÄŸal aile planlaması yöntemleri ÅŸunlardır ( yöntemler hakkında sadece kısa bilgi verilmiÅŸtir. Bu bilgilerle bu yöntemlerin uygulanması mümkün deÄŸildir):

1. Takvim yöntemi

Düzenli adetleri olan kadınlarda kaba bir hesaplama ile yumurtanın tüplere atılma zamanı tahmini olarak hesaplanır. Bu dönemlerde cinsel iliÅŸkiye girilmez. Gebe kalma olasılığı yüksektir.

2. Bazal vücut ısısı yöntemi

Düzenli olarak her sabah vücut ısısı ölçülerek yumurtanın tüplere atılma zamanı tahmin edilir. Gebe kalma olasılığı yüksektir.

3. Servikal palpasyon yöntemi

Düzenli olarak her gün kadın elini vajenin içine sokarak rahim aÄŸzına dokunur. Rahim aÄŸzında meydan gelen deÄŸiÅŸikliklere göre yumurtanın tüplere atılma zamanı tahmin edilir. Bu dönemlerde cinsel iliÅŸkiye girilmez. Gebe kalma olasılığı yüksektir.

4. Servikal mukus yöntemi

Düzenli olarak her gün kadın elini vajenin içine sokarak salgılanan sıvısını kontrol eder. Sıvıda meydana gelen deÄŸiÅŸikliklere göre yumurtanın tüplere atılma zamanı tahmin edilir. Bu dönemlerde cinsel iliÅŸkiye girilmez. Gebe kalma olasılığı yüksektir.

5. Semptotermal yöntem

Kadının hem vücut ısısını ölçmesi hem de vajendeki salgılanan sıvıları veya rahim aÄŸzını kontrol ederek meydan gelen deÄŸiÅŸikliklere göre yumurtanın tüplere atılma zamanı tahmin etmeye çalışmasıdır. Bu dönemlerde cinsel iliÅŸkiye girilmez. Gebe kalma olasılığı yüksektir.

VAJÄ°NAL DUÅž

Vajinal duÅŸ, vajinal akıntı ya da diÄŸer maddeleri temizlemek için vajina içini basınçlı su ya da baÅŸka bir sıvı ile yıkamak anlamına gelir. Vajinal duÅŸ için kullanılan çeÅŸitli parfümlü materyal ya da ilaç da mevcuttur.

Birçok kadın cinsel iliÅŸkiden sonra vajeni su ile yıkamanın gebeliÄŸi önlediÄŸine inanır. Bu tamamen etkisiz bir yöntemdir, çünkü erkeÄŸin boÅŸalması sırasında, spermler birkaç saniye içinde rahme geçebilirler. Gebelikten korunmak amacıyla asla kullanılmamalıdır.

Adet kanaması sonrası vajinada kalan kanı temizlemek için ve cinsel iliÅŸki sonrası hamile kalmamak ya da cinsel yolla bulaÅŸan hastalıklara karşı korunmak için ,vajinal kokuları azaltmak için vajinal duÅŸ kullanılır. Vajina bölgesinde kötü koku olan kadınlar mutlaka doktora baÅŸvurmalıdırlar. Vajinal duÅŸ durumu düzeltmek yerine daha da kötüleÅŸmesine neden olur.Kronik vajinal mantar enfeksiyonu, ya da kronik bakteriyel enfeksiyon varlığında tıbbi olarak içerisinde bazı özel solüsyonlar ile vajinal temizlik önerebilirler. Bu amaçla yapılacak olan vajinal duÅŸ yalnızca doktorunuzun önerisiyle ve onun reçete edeceÄŸi solüsyonlar ile yapılmalıdır.
Vajinal duÅŸ kesinlikle saÄŸlıklı bir yöntem deÄŸildir.Özellikle gebelikten korunmak için vajinal duÅŸ uygulaması son derece etkisiz bir yöntemdir.Vajinal duÅŸ bir kadının hamile kalma olasılığını sadece %30 oranında azaltmaktadır.
Düzenli yapılan vajinal duÅŸ kadının vajinadaki kimyasal dengesini bozarak enfeksiyonlara eÄŸilimli hale gelmesine neden olur. DuÅŸ sırasında yeni mikroorganizmaların vajinaya giriÅŸine neden olabilir. Bu mikroplar rahim aÄŸzı, rahim ve tüplere ulaÅŸarak ciddi enfeksiyonlara neden olabilirler. Yapılan araÅŸtırmalar düzenli vajinal duÅŸ yapan kadınlarda çeÅŸitli vajinal enfeksiyonlarla cinsel yolla bulaÅŸan hastalıklara daha fazla rastlanıldığını ortaya koymaktadır.
Düzenli olarak avjinal duÅŸ yapan kadınlarda pelvik iltihabi hastalık geçirme riski %78 daha fazladır. PID uzun dönemde kısırlık ve hatta tedavi edilmediÄŸi taktirde hayati tehlikeye neden olabilen bir durumdur.
Bu nedenle rutin temizlik için düzenli vajinal duÅŸ yapılması saÄŸlıklı deÄŸildir ve günümüzde kesinlikle önerilmemektedir. Vajinayı temizlemenin tek güvenli ve saÄŸlıklı yolu vajinanın kendi kendini temizlemesine izin vermektir. Vajinadaki kimyasal denge çok hassastır ve bu dengedeki küçük sapmalar ciddi olumsuz etkilere neden olabilmektedir.Vajinal duÅŸ bir doÄŸum kontrol yöntemi deÄŸildir ve cinsel yolla bulaÅŸan hastalıklara karşı koruyucu deÄŸildir.

Acil Durumlar

Gebelik istenmediÄŸi halde korunmasız cinsel iliÅŸki (tecavüz gibi durumlar dahil olmak üzere) meydana gelmiÅŸse ya da gebeliÄŸi önleyici yöntemlerin yanlış kullanılması durumlarında (örneÄŸin, kondomun doÄŸru zamanda takılmaması veya yırtılması gibi) bir saÄŸlık kuruluÅŸuna ilk 72 saatte baÅŸvurulursa gebelik engellenebilir.

SPÄ°RAL (RÄ°A)

Rahim Ä°çi Araç (Spiral)
DeÄŸiÅŸik ÅŸekil ve boyutlarda olabilen rahim içi araçlar, saf plastik veya bakırlı olabilir. Uzun bir süre için gebelikten korur. Bakır Rahim Ä°çi Araçlar 10 yıldan fazla; progestorone Rahim Ä°çi Araçlar bir yıl korur.Son zamanlarda hormon salan tipleride üretilmiÅŸtir. Adet kanamasının 3. veya 4. günü rahme yerleÅŸtirilmelidir. Bu dönemde rahim aÄŸzı açıktır, kasılmalara baÄŸlı aÄŸrı azdır, ve gebelik riski yoktur. EÄŸer vajinal enfeksiyon varsa uygulama tedaviden sonra yapılır.
Jinekolojik muayene sonrasında vajen antiseptik solüsyonla temizlenir, rahim boynu serbestleÅŸtirilerek rahmin büyüklüÄŸü ölçülür ve uygun büyüklükteki rahim içi araç yerleÅŸtirilir. HIV’i içeren STD’lerin bulaÅŸmasını engellemez. Ä°çerdiÄŸi bazı yan etkiler; regl zamanlarında düzensizlik, ağır regl dönemleri ve kramplarda artmadır. Kadın hastalıklarına karşı korunmasız ise daha sonra kısırlığa yol açabilir. PID olma riskini taşır.

Olumlu Yönleri

• GebeliÄŸi önlemede etkili bir yöntemdir (%99)
• Bakırlı olanlar, gebelikten 10-12 yıl boyunca etkili bir ÅŸekilde korur
• Cinsel iliÅŸkiyi etkilemez

Olumsuz Yönleri

• Özellikle, ilk 3 ayda adet günü sayısını ve kanama miktarını 2 katına kadar arttırabilir. Bu durum, daha sonra normale döner.
• Adet döneminde aÄŸrı olabilir. Bunun için aÄŸrı kesici kullanılabilir.
• Cinsel yolla bulaÅŸan hastalık riski olanlar için uygun deÄŸildir.
• Rahimden hazneye doÄŸru kayabilir. Özellikle haznesinin içini yıkayanlarda sıklıkla görülen bir durumdur. EÄŸer yerinden oynarsa koruyuculuÄŸu azalır.

Kullanılmaması Gereken Durumlar

• Son 3 ay içinde veya halen rahim aÄŸzında, rahimde veya tüplerinde iltihap/yara olan kiÅŸilere uygulanamaz.
• Birden fazla kiÅŸi ile cinsel iliÅŸkisi olanlara uygun deÄŸildir. Bu kiÅŸilerin kesinlikle kondom kullanması gerekir.
• Düzensiz adet kanamaları olanlar
• Adet kanamaları 7 gün ve daha uzun sürenler
• Bir adet kanaması döneminde (tamamen ıslanmış) 10 ped/bez deÄŸiÅŸtirenler
• Adet dönemlerinde aÄŸrısı fazla olanlar
• Kansızlığı olanlar
• DoÄŸuÅŸtan üreme organlarında ÅŸekil bozukluÄŸu olanlar

Spiral (RÄ°A) yada halk arasında yaygın ÅŸekilde kullanılan adıyla rahim içi araç tüm dünyada en fazla tercih edilen geri dönüÅŸümlü doÄŸum kontrol yöntemidir.
Rahim içi araç geri dönebilir doÄŸum kontrolü saÄŸlayan ve ana yapısı kıvrılabilir polietilen olan küçük bir araçtır. Yapısı T harfine benzer. Polietilen gövde üzerinde bakır tel sarılıdır. Bu bakır zaman içinde yavaÅŸ yavaÅŸ salınarak RÄ°A’nın etki mekanizmalarından birini oluÅŸturur. Günümüzde kullanılan modern spirallerlerin önerilen kullanım süreleri deÄŸiÅŸkendir. Üretici firmalar 3 yıl ile 8 yıl arasında deÄŸiÅŸen kullanım süreleri belirtmekle birlikte yapılan klinik deneysel çalışmalarda bunların hemen hepsinin 10 yıl süreyle sorunsuz kullanılabileceÄŸi gösterilmiÅŸtir.
Temel yapı T ÅŸeklinde olmakla birlikte piyasada deÄŸiÅŸik marka ve yapılarda pek çok RÄ°A bulunmaktadır. Bunların etkinlik açısından birbirlerine üstünlükleri yoktur. Toplumumuzda ithal spiral ÅŸeklinde bir tabir bulunmaktadır. Hastalar kendilerine ithal spiral takılmasını talep etmektedirler oysa Türk malı bir spiral zaten piyasada yoktur.
Yüz yıla yakın bir zamandır istenmeyen gebeliklerin engellenmesinde güvenle ve yüksek etkinlikle kullanılmasına raÄŸmen RÄ°A’nın gebeliÄŸi nasıl engellediÄŸi hala daha tam anlamıyla anlaşılamamıştır.
RÄ°A tüm doÄŸum kontrol yöntemleri içinde etkinliÄŸi en yüksek olanlardan birisidir. Koruyuculuk araç takıldığı andan itibaren baÅŸlar. Kullanımın ilk yılı içinde 1.000 kadından sadece 6-8��²i istenmeyen bir hamilelikle karşı karşıya kalır. Spiralin koruyuculuÄŸu çıkarıldığı anda biter. Yumurtlama üzerinde bir etkisi olmadığından kiÅŸi aynı ay hamile kalabilir.
RÄ°A’nın cinsel yolla bulaÅŸan hastalıklara karşı hiçbir koruyuculuÄŸu yoktur. Bu nedenle bu hastalıklar açısından yüksek risk grubunda olan kadınlar (birden fazla partneri olan ya da, partneri birden fazla kiÅŸi ile iliÅŸkisi olan kadınlar) mutlaka prezervatif kullanmalıdırlar.
Nadiren RÄ°A yerindeyken de gebelik oluÅŸabilir. Böyle bir durumda oluÅŸan gebeliÄŸin düÅŸükle sonlanma olasılığı %50��²dir. Ancak gebelik fark edildiÄŸi anda spiral çıkartılırsa bu oran %25��²e düÅŸmektedir. Gebelik devam ettiÄŸi halde spiralin çıkartılmaması ise anne adayının hayatını tehdit edebilecek düzeyde ve ÅŸiddette bir enfeksiyon riskini de beraberinde taşır. Bu nedenle eÄŸer spiralin ipi görülemiyorsa ya da ultrasonda yeri saptanamıyorsa kürtaj düÅŸünülmesi gereken bir yaklaşım olmalıdır.Bir yılda bakır rahim içi araç kullanan 100 kadından birden azı; progestoron rahim içi araç kullanan 100 kadından 2’si hamile kalmaktadır.

SPERM ÖLDÜRÜCÜLER

Fitil, köpük, tablet ve sperm öldürücüler
Vajinal spermisitler, spermlerin servikse ulaÅŸmadan etkisiz hale getirilmeleri için vajinaya konur. Köpük, tablet, krem ÅŸeklinde bulunurlar. DiÄŸer doÄŸum kontrol yöntemlerine göre etkinliÄŸi daha azdır. EtkinliÄŸini artırmak için kondom veya diyafram ile birlikte kullanılmalıdır.
Fitil, köpük, tablet ve benzeri sperm öldürücüler, hazneye konularak erkek tohum hücrelerini öldüren kimyasal maddelerdir. Bu yöntem her kadın için uygundur. Yöntemin güvenilirliÄŸi doÄŸru kullanıma baÄŸlıdır. Her cinsel iliÅŸkide ve doÄŸru olarak kullanıldığında koruyuculuÄŸu yüksek (% 97) bir yöntemdir. Cinsel yolla bulaÅŸan hastalıklara karşı kısmen koruyucudur. Bu maddeleri kadınlar kendileri uygular. Bu yöntemi kullananlar, her cinsel iliÅŸkiden 15 dakika önce hazneye bir adet fitil koymalı, köpük iliÅŸkiden sonra 6-8 saat haznede kalmalı, hazne temizliÄŸi daha sonra yapılmalıdır. Her cinsel iliÅŸkide yeni bir fitil uygulanmalıdır.

PREZERVATÄ°F

Poliüretan veya latex prezervatif erkek cinsel organını kaplar ve spermi toplar. Bu sayede spermin kadın vajinasına girmesini önler.

Olumlu Yönleri
GebeliÄŸi önlemede etkili bir yöntemdir. DoÄŸru kullanıldığında, gebeliÄŸi %90-95 önler. EÄŸer beraberinde, spermisit denen krem, köpük, tablet ÅŸeklinde olan Erkek Döl Hücrelerini Öldüren Tablet ve fitiller kullanılırsa etkililiÄŸi %99’a çıkar.
Erken boÅŸalmayı önler.
AIDS, bel soğukluğu, frengi gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı her iki cinsel eşi de korur.
Kadınları rahim ağzı kanserine karşı korur.
Olumsuz Yönleri
Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratır
Nasıl Kullanılır?
Penis setleÅŸtikten sonra, vajene hiç temas etmeden takılır.
Kondomun ucunda 1-2 cm. kadar bir boşluk bırakılır. Erkek boşaldığında, meni bu boşluğa dolar, Eğer boşluk bırakılmazsa, kondom yırtılabilir.
Kondom sertleÅŸme kaybolmadan çıkarılmalıdır.
Çıkarıldıktan sonra, mutlaka delik veya sızıntı olup olmadığı kontrol edilmelidir. EÄŸer böyle bir durum söz konusu ise, hemen bir saÄŸlık kuruluÅŸuna baÅŸvurulması gerekir. Ä°lk 72 saatte baÅŸvurulursa, gebelik oluÅŸmadan engellenebilir.
Her kondom sadece bir kere kullanılır. Her cinsel ilişkide, yeni bir kondom kullanılmalıdır.
Kondomlar sıcak ve nemli yerlerde saklanmamalıdır. GüneÅŸ ışığında bırakılmamalıdır. Bu durumlarda, yırtılma olasılığı artar. Bazen gözle görülemeyecek kadar küçük delikler oluÅŸur. Bu da gebeliÄŸe neden olur.
Üzerindeki tarih, üretim tarihidir. Son kullanma tarihi, üretim tarihinden 5 yıl sonradır.
Kondom kullanırken kayganlaÅŸtırmak için vazelin ve yaÄŸlı tablet ve fitiller kullanılmaması gerekir. Bunlar da kondomun yırtılmasına neden olabilir. Özel su bazlı tablet ve fitiller (KY jeli gibi) kullanılabilir.
Kullanılmaması Gereken durumlar
EÄŸer kadın ya da erkeÄŸin kauçuk alerjisi varsa kullanılmamalıdır. Bu çok nadir görülen bir durumdur.Normal kullanımda bir yılda 100 kadından 14��²ü hamile kalmakta; hatasız kullanımda bir yılda 100 kadından 3��²ü hamile kalmaktadır.

KADINDA TÜPLERÄ°N BAÄžLANMASI

Sterilizasyon (tüplerin baÄŸlanması) <